1 Dywizja Pancerna SS „Leibstandarte SS Adolf Hitler”

1 Dywizja Pancerna SS „Leibstandarte SS Adolf Hitler” (niem. 1. SS-Panzerdivision „Leibstandarte SS Adolf Hitler”), znana w skrócie jako LSSAH, stanowiła najbardziej elitarną dywizję wśród oddziałów Waffen-SS. Brała udział w inwazjach na Polskę, Francję, Jugosławię, Grecję oraz Związek Radziecki, a także była odpowiedzialna za liczne zbrodnie, w tym egzekucje jeńców wojennych. Dywizja powstała z jednostki ochrony osobistej Adolfa Hitlera i przyjmowała wyłącznie ochotników, którzy przechodzili rygorystyczny proces selekcji. Jej motto brzmiało: „Moim honorem jest wierność”.

Historia

Wszystko zaczęło się od około 120-osobowego oddziału ochrony sztabu Adolfa Hitlera, znanego jako SS-Stabswache Berlin, utworzonego 17 marca 1933 roku przez Josefa „Seppa” Dietricha. Oddział ten miał na celu zastąpienie formacji SA, które wcześniej pełniły rolę ochrony Hitlera. Po przeniesieniu do byłego korpusu kadetów w Berlin-Lichterfelde, jednostka przyjęła nazwę SS-Sonderkommando Berlin. 9 listopada tego samego roku, gdy liczba jej członków wzrosła do 835, przemianowano ją na Leibstandarte Adolf Hitler – LAH (dodanie „SS” miało miejsce później).

W lipcu 1934 roku żołnierze LAH uczestniczyli w likwidacji przeciwników politycznych Hitlera. Na koniec tego samego roku jednostka została zmotoryzowana i zyskała status pułku. W marcu 1935 roku LSSAH brała udział w zajęciu Saary, a w marcu 1936 roku w remilitaryzacji Nadrenii. W 1938 roku uczestniczyła w aneksji Austrii oraz Kraju Sudetów.

Podczas inwazji na Polskę w 1939 roku, dywizja walczyła w rejonie Łodzi, Modlina i Warszawy. Jako pułk uczestniczyła również w ataku na Holandię i Francję. 28 maja 1940 roku, pod Wormhoudt w pobliżu Dunkierki, żołnierze LSSAH zamordowali od 65 do 85 jeńców brytyjskich i francuskich, zaledwie 15 z nich udało się przeżyć.

W sierpniu 1940 roku jednostka została przekształcona w brygadę, a w lutym 1941 roku wysłano ją na Bałkany, aby wzięła udział w ofensywie przeciwko Jugosławii. Jako LSSAH zdobyła Skopje i uczestniczyła w ataku na Grecję, zajmując m.in. miasto Janinę.

W sile blisko 11 000 ludzi, LSSAH wzięła udział w niemieckiej inwazji na ZSRR. W październiku 1941 roku w zdobytym Taganrogu odkryto ciała sześciu esesmanów zamordowanych przez czerwonoarmistów. W odwecie, przez następne trzy dni, żołnierze LSSAH zamordowali około 4000 wziętych do niewoli żołnierzy Armii Czerwonej. W kolejnych miesiącach dywizja toczyła walki nad Donem.

W lipcu 1942 roku LSSAH została wycofana do Francji i przekształcona w dywizję grenadierów pancernych, otrzymując jedne z pierwszych czołgów typu Tygrys.

W styczniu 1943 roku, gdy liczyła prawie 21 000 żołnierzy, LSSAH wróciła na Ukrainę, gdzie walczyła nad Donem i Dnieprem. W lutym jednostka straciła Charków na rzecz Armii Czerwonej, jednak miesiąc później, w wyniku gniewu Hitlera, miasto zostało odbite po krwawych walkach, w których dywizja poniosła wysokie straty – 4500 żołnierzy. W lipcu 1943 roku brała udział w operacji „Cytadela”, tracąc 474 zabitych i 2279 rannych.

Pod koniec lipca LSSAH została przeniesiona do Włoch, gdzie pełniła obowiązki okupacyjne i walczyła z partyzantką.

W październiku 1943 roku LSSAH przekształcono w dywizję pancerną, a w rejon Żytomierza na Ukrainie wysłano około 20 000 żołnierzy i 160 czołgów. Po kilku miesiącach intensywnych walk, w lutym 1944 roku pozostały jedynie 3 czołgi i 4 działa pancerne. W połowie marca, po walkach w okolicach Kamieńca Podolskiego, LSSAH zredukowała swoją liczebność do 1250 żołnierzy. Miesiąc później ocalałe jednostki wysłano do Belgii.

W czerwcu, odtworzona LSSAH liczyła około 20 000 żołnierzy (już bez tak rygorystycznej selekcji jak na początku wojny), uzbrojonych w prawie 120 czołgów i ponad 40 dział pancernych. 6 czerwca 1944 roku, podczas lądowania aliantów w Normandii, odnowiona LSSAH została skierowana do walki przeciwko nim, jednak dotarła na front miesiąc po desancie. Dywizja stawiła czoła atakom w rejonie Caen, tracąc w trzy tygodnie 1500 żołnierzy. W sierpniu została okrążona w rejonie Falaise, gdzie została rozbita, tracąc cały ciężki sprzęt; z okrążenia udało się wydostać jedynie 5000–6000 żołnierzy.

Do grudnia 1944 roku dywizja została ponownie odtworzona na terytorium III Rzeszy, osiągając stan 22 000 żołnierzy, w tym 84 czołgi i 20 dział pancernych. Podczas grudniowej ofensywy w Ardenach miała stanowić awangardę 6 Armii Pancernej SS, lecz utknęła w korkach na wąskich górskich drogach. Niestety, w rejonie Malmedy esesmani dokonali zbrodni, zabijając kilkuset jeńców amerykańskich oraz belgijskich cywilów. Dywizja ta była również odpowiedzialna za inne zbrodnie wojenne na froncie wschodnim i we Włoszech.

W styczniu 1945 roku LSSAH została wycofana z Ardenów i skierowana na Węgry, gdzie z 46 czołgami, wspierana przez inne zdziesiątkowane dywizje Waffen-SS, miała zmienić bieg wojny. Po 10 dniach walk, 25 lutego, pozostało jedynie 23 czołgi. Po porażce kontrofensywy na Węgrzech, dywizja próbowała powstrzymać marsz Armii Czerwonej na Austrię. Na początku kwietnia 1945 roku, elitarna dywizja liczyła mniej niż 1700 żołnierzy i dysponowała jedynie 16 czołgami. Ostatecznie, porzucając ciężką broń, resztki LSSAH wycofały się na zachód, aby poddać się aliantom.

Dowódca oraz kilkudziesięciu innych oficerów dywizji zostali później osądzeni przez amerykański trybunał wojskowy w Dachau. Wiele osób skazano na karę śmierci, która została później zamieniona na kary więzienia.

Żołnierze LSSAH uważali siebie za elitę, jednak byli postrzegani przez aliantów jako członkowie zbrodniczej organizacji SS. Po zakończeniu wojny, Międzynarodowy Trybunał w Norymberdze uznał SS za organizację zbrodniczą, a wielu jej dowódców za zbrodniarzy wojennych.