1 Drezdeński Korpus Pancerny (1 KPanc) to jednostka pancerna ludowego Wojska Polskiego.
Formowanie i szkolenie
Korpus został utworzony w okresie od lipca do września 1944 roku w Berdyczowie, a następnie w rejonie Chełma, jako 1 Polski Korpus Czołgów. Od 10 października 1944 roku podlegał Naczelnemu Dowództwu WP. 19 marca 1945 roku został czasowo podporządkowany dowódcy 2 Armii WP, a 3 czerwca 1945 roku wrócił do dyspozycji Naczelnego Dowództwa WP. Podstawowe szkolenie bojowe miało miejsce w rejonach formowania od lipca do września 1944 roku pod Berdyczowem, a od września 1944 roku do lutego 1945 roku w okolicach Chełma. Ceremonia zaprzysiężenia odbyła się w Chełmie 26 października 1944 roku.
Zgodnie z rozkazem Sztabu Głównego WP nr 0840 z 9 sierpnia 1944 roku, korpus został przetransportowany kolejowo z rejonu Berdyczowa pod Żytomierzem do okolic Chełma, gdzie jednostki otrzymały sprzęt i rozpoczęły szkolenie bojowe. 9 lutego 1945 roku korpus został włączony do 1 Frontu Białoruskiego i zgrupował się w rejonie Krzyża na Pomorzu, a 19 marca przeszedł pod dowództwo 2 Armii WP. W dniach 7-10 kwietnia korpus został przegrupowany na północny zachód od Bolesławca. Sztandar, ufundowany przez mieszkańców Górnego Śląska, został wręczony w Gliwicach 12 sierpnia 1945 roku.
Obsada personalna dowództwa
Dowódcy korpusu:
płk Jan Rupasow (p.o. 26 VII – 4 VIII 1944)
płk Siergiej Fomińskij (p.o. 4 VIII – 26 IX 1944)
gen. bryg. Józef Kimbar (26 IX 1944 – X 1945)
Zastępcy dowódcy ds. liniowych:
płk Jan Lewandowski (16 X – 22 XI 1944)
płk Siergiej Frakow (23 XI 1944 – 1945)
Skład 1 DKPanc
Dowództwo 1 Korpusu Pancernego
1 Brygada Piechoty Zmotoryzowanej
2 Sudecka Brygada Pancerna
3 Drezdeńska Brygada Pancerna
4 Drezdeńska Brygada Pancerna
Działania bojowe korpusu
16 kwietnia 1945 roku 1 KPanc został przeprawiony przez Nysę po mostach i jako szybka grupa 2 Armii WP, wprowadzony w wyłom stworzony przez 8 DP i 9 DP. Od 17 do 18 kwietnia jednostka brała udział w forsowaniu Kanału Neugraben, rzek Schwarzer Schöps i Sprewy oraz walczyła o Niska, Buchwalde, Klix, Diehsa, Weisenberg i inne miejscowości. W odpowiedzi na atak niemieckich sił pancernych z południa, 1 KPanc zawrócił spod Budziszyna i przeprowadził kontratak w rejonie Niska. Od 20 do 22 kwietnia kontynuował natarcie na zachód, osiągając Radeberg i Hermsdorf na północny wschód od Drezna. W wyniku głębokiego włamania niemieckiego w ugrupowanie 2 Armii WP, korpus został zmuszony do odwrotu z przedpola Drezna i forsownym marszem przeszedł do rejonu na północ od Budziszyna, gdzie zablokował zachodni bok włamania.
Od 22 do 29 kwietnia 1 KPanc, w kooperacji z innymi jednostkami 2 Armii WP oraz oddziałami radzieckimi, prowadził zacięte walki obronne w rejonie na północ od Budziszyna. W wyniku tych działań udało się zlikwidować niemieckie włamanie. Plan feldmarszałka Schörnera, dowódcy Grupy Armii „Środek”, aby przedrzeć się przez Sudety w kierunku Berlina, został udaremniony. Jednostki 1 KPanc wraz z wojskami 2 Armii WP przeszły do obrony frontem na południe.
Od 4 maja 1 KPanc brał udział w operacji praskiej jako część 2 Armii WP. Jednostki korpusu, walcząc w trudnym terenie Sudetów, zdobyły wiele miejscowości i w pościgu za wrogiem wkroczyły na teren Czechosłowacji.
W okresie od 17 kwietnia do 10 maja 1945 roku korpus zniszczył 178 czołgów i dział pancernych, 123 transportery, 279 dział i moździerzy, około 9000 żołnierzy nieprzyjaciela i wziął 3900 jeńców. Straty własne wyniosły około 444 poległych, 980 rannych oraz 143 czołgi i działa samobieżne.
Okres powojenny i rozformowanie
Po zakończeniu działań bojowych 1 KPanc został zgrupowany w rejonie Görlitz. W dniach 20-21 maja wrócił do kraju, przechodząc do rejonu Leszno – Jarocin-Kalisz, a 3 czerwca 1945 roku przeszedł do odwodu Naczelnego Dowództwa WP.
W związku z zaostrzeniem sytuacji na granicy polsko-czechosłowackiej, 10 czerwca 1945 korpus został przegrupowany w okolice granicy w rejonie Prudnik–Cieszyn. Po zluzowaniu na początku lipca przez jednostki 2 Dywizji Piechoty, rozpoczął służbę garnizonową na Górnym Śląsku, a sztab ulokowano w Gliwicach.
Zgodnie z rozkazem Naczelnego Dowódcy WP nr 168 z 4 sierpnia 1945 roku, korpus został odznaczony Orderem Krzyża Grunwaldu III klasy oraz nadano mu miano „Drezdeńskiego”. Na podstawie dekretu Prezydium Rady Najwyższej ZSRR z 4 kwietnia 1945 roku, korpus otrzymał Order Czerwonego Sztandaru.
5 października 1945 roku zlikwidowano dowództwo korpusu oraz część oddziałów. Pozostałe jednostki przekazano do różnych okręgów wojskowych: Śląskiemu – 3 BPanc, 25 i 27 pas, 2 bmot; Pomorskiemu – 24 pas; Poznańskiemu – 2 BPanc; Krakowskiemu – 4 BPanc; Łódzkiemu – 1 BPZmot. Do dyspozycji szefa Departamentu Artylerii WP przekazano 1 dar.
Sztandar korpusu
Sztandar, ufundowany przez mieszkańców Ziemi Śląsko-Dąbrowskiej, został wręczony w Gliwicach w 1945 roku.
Opis sztandaru:
Wzór płatu sztandaru nawiązuje do sztandaru z 1927 roku. Na jednej stronie płatu umieszczono tradycyjne barwy broni pancernej.
Płat o wymiarach 98 × 95 cm, obszyty z trzech stron złotą frędzlą, przymocowany do drzewca za pomocą skórzanej tulei. Drzewce wykonano z jasnego politurowanego drewna, połączone za pomocą mosiężnych okuć. Na drzewcu umieszczono dziesięć gwoździ pamiątkowych. Głowica ma kształt orła wspartego na cokole skrzynkowym. Przy drzewcu znajduje się wstęga biało-czerwona zakończona złotą frędzlą oraz wstęga Orderu Krzyża Grunwaldu.
Strona główna:
Czerwony krzyż kawalerski; pola między ramionami krzyża są białe. Pośrodku znajduje się haftowany srebrną nicią orzeł w otoku haftowanego złotą nicią wieńca laurowego. Na białych polach znajdują się cyfry „1”, w otoku złotych wieńców laurowych.
Strona odwrotna:
Czarny krzyż kawalerski, a pola między ramionami krzyża są pomarańczowe. Pośrodku haftowany złotą nicią napis: „HONOR I OJCZYZNA”, w otoku wieńca. Na górnym i dolnym ramieniu krzyża widnieje napis haftowany złotą nicią: „WOJEWÓDZTWO ŚLĄSKO-DĄBROWSKIE PIERWSZEMU KORPUSOWI PANCERNEMU”. Na polach między ramionami krzyża haftowane złotą nicią kontury tarcz herbowych.
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Wanda Bigoszewska, Henryk Wiewióra: Sztandary ludowego Wojska Polskiego 1943 – 1974. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1974.
Jerzy Kajetanowicz: Polskie wojska lądowe 1945–1960: skład bojowy, struktury organizacyjne i uzbrojenie. Toruń; Łysomice: Europejskie Centrum Edukacyjne, 2005. ISBN 83-88089-67-6.
Stanisław Komornicki: Wojsko Polskie: krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. 3, Regularne jednostki ludowego Wojska Polskiego: formowanie, działania bojowe, organizacja, uzbrojenie, metryki jednostek kawalerii, wojsk pancernych i zmotoryzowanych. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1987. ISBN 83-11-07419-4.
Janusz J. Ledwoch: I Korpus Pancerny 1944-1945, Warszawa: „Militaria”, 2001, ISBN 83-7219-120-4, OCLC 812716064. Brak numerów stron w książce.
Wiesław Wróblewski: Działania militarne w Wielkopolsce i na Ziemi Lubuskiej. Warszawa: Wojskowy Instytut Historyczny AON. Departament Systemu Obronnego MON, 2002. ISBN 83-88329-25-1.