1 Brygada Artylerii Polowej (1. Art.-Brig., 1. FABrig.) – to brygada artylerii polowej cesarskiej i królewskiej Armii.
Historia brygady
1 maja 1885 roku w Krakowie powstała 1 Brygada Artylerii (niem. 1. Artillerie-Brigade). Brygada była podległa komendantowi 1 Korpusu, a w jej skład wchodziły:
1. Galicyjski Pułk Artylerii Korpuśnej w Krakowie,
1. Ciężki Dywizjon w Krakowie (od 1888 roku stacjonujący w Wadowicach),
2. Ciężki Dywizjon w Wiedniu (pierwotnie w Wadowicach od 1885 roku, a od 1888 roku w Przemyślu).
W 1889 roku dokonano reorganizacji brygady, do której włączono 10. Morawsko-śląski Pułk Artylerii Korpuśnej oraz 20. Ciężki Dywizjon. Obie jednostki stacjonowały w Ołomuńcu i wcześniej należały do 10 Brygady Artylerii w Brnie. Z brygady wyłączono 1. Galicyjski Pułk Artylerii Korpuśnej w Krakowie oraz 2. Ciężki Dywizjon w Przemyślu, które zostały podporządkowane komendantowi 10 Brygady Artylerii w Przemyślu.
Po reorganizacji skład 1 Brygady Artylerii wyglądał następująco:
10. Morawsko-śląski Pułk Artylerii Korpuśnej w Ołomuńcu,
1. Ciężki Dywizjon w Wadowicach,
20. Ciężki Dywizjon w Ołomuńcu.
W 1890 roku samodzielne ciężkie dywizjony zmieniły nazwy na 1. Dywizjon i 20. Dywizjon.
Na początku 1892 roku z 10. Morawsko-śląsko-galicyjskiego Pułku Artylerii Korpuśnej wyłączono 41. Dywizjon w Ołomuńcu, który został podporządkowany bezpośrednio komendantowi 1 Brygady Artylerii.
1 stycznia 1894 roku wprowadzono kolejną reorganizację, w ramach której:
1 Brygada Artylerii przyjęła od 10. Pułku Artylerii Korpuśnej nazwę „Morawsko-śląsko-galicyjska”,
10. Pułk Artylerii Korpuśnej został przeniesiony z Ołomuńca do Krakowa i przemianowany na 1. Pułk Artylerii Korpuśnej,
1. Dywizjon w Wadowicach przekształcono w 1. Pułk Artylerii Dywizyjnej,
20. Dywizjon w Ołomuńcu został przekształcony w 2. Pułk Artylerii Dywizyjnej,
41. Dywizjon w Ołomuńcu przeniesiono do Krakowa i przekształcono w 3. Pułk Artylerii Dywizyjnej.
Skład 1 Morawsko-śląsko-galicyjskiej Brygady Artylerii po reorganizacji wyglądał następująco:
1. Pułk Artylerii Korpuśnej w Krakowie,
1. Pułk Artylerii Dywizyjnej w Wadowicach,
2. Pułk Artylerii Dywizyjnej w Ołomuńcu,
3. Pułk Artylerii Dywizyjnej w Krakowie.
6 kwietnia 1908 roku wprowadzono nową organizację artylerii, w ramach której:
1 Brygada Artylerii została przemianowana na 1 Brygadę Artylerii Polowej i pozbawiona dotychczasowej nazwy wyróżniającej,
1. Pułk Artylerii Korpuśnej zmienił nazwę na 1. Pułk Haubic Polowych,
dywizjon artylerii konnej wyłączono z 1. Pułku Artylerii Korpuśnej, przekształcając go w samodzielny oddział pod nazwą 1. Dywizjon Artylerii Konnej,
1., 2. i 3. Pułki Artylerii Dywizyjnej zmieniły nazwy na 1., 2. i 3. Pułki Armat Polowych,
w Krakowie powstał 2. Dywizjon Ciężkich Haubic oraz Kadra 6. Dywizjonu Ciężkich Haubic.
Wymienione jednostki podlegały komendantowi 1 Brygady Artylerii Polowej w zakresie wyszkolenia, natomiast w aspekcie taktycznym były podporządkowane komendantom dużych jednostek piechoty i kawalerii:
1. Pułk Haubic Polowych, 1. Pułk Armat Polowych, 2. Dywizjon Ciężkich Haubic oraz Kadra 6. Dywizjonu Ciężkich Haubic – 12 Dywizji Piechoty,
1. i 2. Pułki Armat Polowych – 5 Dywizji Piechoty,
1. Dywizjon Artylerii Konnej – Dywizji Kawalerii Kraków.
W 1913 roku komendantowi brygady ponownie podporządkowano Dywizjon Taborów Nr 1 w Krakowie.
Organizacja pokojowa w 1914 roku:
Pułk Haubic Polowych Nr 1 w Krakowie,
Pułk Armat Polowych Nr 1 w Krakowie,
Pułk Armat Polowych Nr 2 w Ołomuńcu,
Pułk Armat Polowych Nr 3 w Krakowie,
Dywizjon Artylerii Konnej Nr 1 w Krakowie,
Dywizjon Ciężkich Haubic Nr 1 w Krakowie,
Dywizjon Taborów Nr 1 w Krakowie.
W sierpniu 1914 roku, podczas mobilizacji, brygada została przemianowana na 12 Brygadę Artylerii Polowej i włączona w skład 12 Dywizji Piechoty.
Komendanci brygady
GM Karl Fischer (1885 – 1887 → komendant 12 Dywizji Piechoty)
płk Wenzel Broschek von Boroglav (1887 – 1888 → stan spoczynku)
FML Wilhelm von Wagner (1888 – 1889 → urlopowany)
GM Fridrich von Gehren (1889 – 1 XI 1890 → stan spoczynku)
GM Joseph von Eschenbacher (1890 – †15 VIII 1891)
płk / GM Franz Siglitz von Siegdorf (1891 – 1897 → komendant 11 Brygady Piechoty)
FML Gustav Uher (1897 – 1 XI 1898 → stan spoczynku)
płk / GM Ferdinand Rost (1898 – 1 V 1904 → stan spoczynku)
płk / GM Ludwik Fiderkiewicz (1904 – 1908)
płk / GM Peter Millivojevich (1908 – 1 V 1910 → stan spoczynku)
GM Johann Wikullil (1910 – 1913)
GM Tadeusz Rozwadowski (IV 1913 – II 1915)
Przypisy
Bibliografia
Anhang zum Kais. Königl. Militär-Schematismus für das k.k. Heer 1885. Enthält die Artillerie-Waffe mit rücksicht auf die mit 1 maj durchgeführte organisation. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, maj 1885. (niem.).
Schematismus für das k.u.k. Heer und für die k.u.k. Kriegsmarine für 1890. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, grudzień 1889. (niem.).
Schematismus für das k.u.k. Heer und für die k.u.k. Kriegsmarine für 1891. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, styczeń 1891. (niem.).
Schematismus für das k.u.k. Heer und für die k.u.k. Kriegsmarine für 1892. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, styczeń 1892. (niem.).
Schematismus für das k.u.k. Heer und für die k.u.k. Kriegsmarine für 1894. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, styczeń 1894. (niem.).
Schematismus für das k.u.k. Heer und für die k.u.k. Kriegsmarine für 1909. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, styczeń 1909. (niem.).
Schematismus für das k.u.k. Heer und für die k.u.k. Kriegsmarine für 1914. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, luty 1914. (niem.).
Juliusz Bator: Wojna galicyjska. Działania armii austro-węgierskiej na froncie północnym (galicyjskim) w latach 1914-1915. Kraków: Wydawnictwo EGIS Sp. z o.o., 2008. ISBN 978-83-7396-747-2. (pol.). Brak numerów stron w książce
Jan Rydel: W służbie cesarza i króla: generałowie i admirałowie narodowości polskiej w siłach zbrojnych Austro-Węgier w latach 1868-1918. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2001. ISBN 83-7188-235-1.
Antonio Schmidt-Brentano: Die k. k. bzw. k. u. k. Generalität 1816-1918. Wiedeń: Austriackie Archiwum Państwowe, 2007.