1 Warszawska Brygada Artylerii Armat im. Józefa Bema – to jednostka taktyczna artylerii ludowego Wojska Polskiego.
Formowanie brygady
Brygada została utworzona w Sielcach nad Oką na mocy rozkazu organizacyjnego nr 1, wydanego przez dowódcę 1 Korpusu Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR, dnia 19 sierpnia 1943 roku. Dowódca brygady, 3 września 1943 roku, wydał pierwszy rozkaz dzienny. 24 września 1943 roku jednostka otrzymała imię Józefa Bema.
Organizacja Brygady Artylerii im. Józefa Bema w okresie od września do grudnia 1943 roku była następująca:
- dowództwo Brygady Artylerii
- bateria sztabowa
- 3 pułk artylerii ciężkiej
- 4 pułk artylerii przeciwpancernej
- 1 samodzielny dywizjon moździerzy
- 1 samodzielny dywizjon artylerii przeciwlotniczej
W grudniu 1943 roku z brygady wydzielono kilka jednostek, z wyjątkiem 3 pułku artylerii ciężkiej, który został rozformowany, tworząc trzy dywizjony artylerii ciężkiej podporządkowane dowództwu 1 BAA (nazwa taktyczna – 1 Brygada Artylerii Ciężkiej).
1 kwietnia 1944 roku brygada została włączona w skład 1 Armii Polskiej w ZSRR, a w lipcu 1944 roku w skład 1 Armii Wojska Polskiego.
Żołnierze brygady
Dowódcy brygady:
- płk Leon Bukojemski-Nałęcz (1943–1944)
- płk Józef Błoński (1944–1945)
- ppłk Borys Chmielnicki (1949–1951)
- ppłk Albin Czarnecki (1951–1952)
- płk Ryszard Kubiczek (1952–1953)
- ppłk Władysław Hawro (1953–1955)
- płk Józef Klimkowski (1955–1957)
- płk Zbigniew Kotowski (1957–1958)
- ppłk Władysław Mróz (1958–1962)
- płk dypl. Jerzy Gaca (1962–1969)
- płk dypl. Maciej Grzybowski (1969–1975)
- płk dypl. Bolesław Grzesiecki (1975–1979)
- płk dypl. Kazimierz Rozum (1979–1983)
- płk dypl. Piotr Piszczatowski (1983–1985)
- płk dypl. Wiesław Pietrzak (1985–1993)
Zastępcy dowódcy ds. polityczno-wychowawczych:
- mjr Marian Fedak
- mjr Wiktor Grosz
- por. Stefan Sobczak
- kpt. Leszek Krzemień
- mjr Bolesław Jasiński
- mjr Stanisław Sapieżko
Zastępcy dowódcy ds. technicznych:
- płk Władysław Romanowicz
Szefowie sztabu:
- mjr Konstanty Strumiłow
- mjr Kazimierz Szoszka
- mjr Michał Karbownicki
- ppłk Władysław Łubiński
Marsze i działania bojowe
Brygada uczestniczyła w działaniach bojowych w składzie 1 Armii WP, zaczynając od wsparcia ogniowego pod Smoleńskiem (luty 1944), poprzez walki pod Turzyskiem i Puławami (lipiec – sierpień 1944). W 1945 roku brała udział w walkach o Wał Pomorski (luty – marzec 1945), a następnie w operacji berlińskiej (kwiecień – maj 1945), kończąc swój szlak bojowy nad Łabą.
Okres powojenny
Po zakończeniu działań wojennych, do 4 lipca 1945 roku, brygada pełniła służbę okupacyjną w Niemczech, a następnie sztab oraz część pododdziałów zostały skierowane do Bielska. Dywizjony ogniowe pozostały na zachodniej granicy, w rejonie Kostrzyna, gdzie w październiku miała miejsce reorganizacja brygady.
Po rozwiązaniu, na podstawie sztabu i pododdziałów brygady, sformowano:
- 85 Warszawski pułk artylerii ciężkiej,
- 24 Warszawski dywizjon artylerii ciężkiej,
- 25 Warszawski dywizjon artylerii ciężkiej.
W 1949 roku 24 i 25 dywizjon artylerii ciężkiej, razem z 27 dywizjonem, zostały dyslokowane do garnizonu Węgorzewo i włączone w skład 15 Brygady Artylerii Ciężkiej. Dowódcą został mianowany ppłk Borys Chmielnicki, zastępcą ds. politycznych mjr Marian Fedak, szefem sztabu mjr Kazimierz Szoszka, a kwatermistrzem mjr Stanisław Ślusarz. 19 stycznia 1958 roku brygada otrzymała sztandar. 13 sierpnia 1958 roku przeglądu brygady dokonał minister obrony narodowej gen. broni Marian Spychalski.
W 1961 roku, na podstawie rozkazu dowódcy Warszawskiego Okręgu Wojskowego nr 0141 z dnia 24 lipca, po rozwiązaniu sztabu 8 Dywizji Artylerii Przełamania, 15 Warszawska Brygada Artylerii Armat stała się samodzielną jednostką podporządkowaną bezpośrednio dowództwu Warszawskiego OW.
Na podstawie rozkazu nr 07 Ministra Obrony Narodowej z 4 maja 1967 roku jednostka została przemianowana na 1 Warszawską Brygadę Artylerii Armat im. gen. Józefa Bema. 26 września 1974 roku brygadę wizytował I sekretarz KC PZPR Edward Gierek oraz minister obrony narodowej gen. armii Wojciech Jaruzelski. 9 maja 1975 roku brygada otrzymała Order Sztandaru Pracy II klasy. 13 grudnia 1981 roku, decyzją Wojskowej Rady Ocalenia Narodowego, wprowadzono stan wojenny na terenie całego kraju. Brygada została postawiona w stan pełnej gotowości bojowej i zgodnie z rozkazem pełniła służbę patrolową w województwach suwalskim i olsztyńskim.
W marcu 1985 roku brygada brała udział w ćwiczeniach taktycznych na poligonie toruńskim pod kryptonimem „Laweta 85”. Brygadę wizytował główny inspektor szkolenia, wiceminister obrony narodowej gen. broni Eugeniusz Molczyk oraz dowódca Wojsk Rakietowych i artylerii WP gen. bryg. Włodzimierz Kwaczeniuk.
W 1989 roku, na podstawie zarządzenia Szefa Sztabu Generalnego WP nr 088/Org. z dnia 10 czerwca 1989 roku, brygada została przeformowana w 1 Ośrodek Szkolenia Specjalistów Wojsk Rakietowych i Artylerii. Ośrodek składał się ze Szkoły Podchorążych Rezerwy, Szkoły Podoficerów Zawodowych oraz dwóch Szkół Podoficerów Zasadniczej Służby Wojskowej. W przypadku wojny, ośrodek miał formować 1 BAA. Ośrodek funkcjonował do 1993 roku, kiedy to na jego bazie powstała 1 Mazurska Brygada Artylerii.
Sztandar brygady
Sztandar, ufundowany przez Związek Patriotów Polskich, został wręczony brygadzie w dniu przysięgi, 11 listopada 1943 roku w Dziwowie. Został wykonany w Moskwie.
Opis sztandaru:
Płat o wymiarach 90 × 90 cm, obszyty z trzech stron żółtą frędzlą, przymocowany do drzewca za pomocą skórzanej tulei. Drzewce wykonane z jasnego, politurowanego drewna, składające się z dwóch części połączonych za pomocą okuć stalowych. Głowica w kształcie orła wspartego na cokole skrzynkowym z napisem: „1 Brygada Artylerii im. Józefa Bema”.
Strona główna:
Czerwony krzyż kawalerski, a pola między ramionami krzyża są białe. Pośrodku znajduje się aplikowany i haftowany biało-szarą nicią orzeł w otoku wieńca laurowego, wykonanego z żółtego jedwabiu i haftowanego żółto-szaro-beżową nicią. Na ramionach krzyża widnieją haftowane białą nicią napisy: „HONOR I OJCZYZNA” oraz „ZA NASZĄ I WASZĄ WOLNOŚĆ”. Na białych polach, ozdobionych gałązkami lauru, haftowane są biało-szarą nicią inicjały: „3 P.A.C.”, „4 P.PANC”, „1 D.M.”, „1 D.P-lot.”.
Strona odwrotna:
Rysunek jest identyczny jak na stronie głównej. Pośrodku znajduje się aplikowany i haftowany kolorowo wizerunek gen. Józefa Bema w otoku wieńca laurowego. Pod wizerunkiem widnieje napis biało-szarą nicią: „1 BRYGADA ARTYLERII IM. JÓZEFA BEMA”. Na dwóch górnych białych polach, ponad gałązkami lauru, znajdują się daty: „1848″ oraz „1943 11 XI”, a na dolnych gałązki lauru.
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Wanda Bigoszewska, Henryk Wiewióra: Sztandary ludowego Wojska Polskiego 1943 – 1974. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1974.
Tomasz Leszkowicz: Spadkobiercy Mieszka, Kościuszki i Świerczewskiego. Ludowe Wojsko Polskie jako instytucja polityki pamięci historycznej. Warszawa: Wydawnictwo Instytut Pamięci Narodowej, 2022. ISBN 978-83-8229-588-7.
Edward Pawlica, Wiesław Łach, Dariusz Godlewski: 1 Mazurska Brygada Artylerii im. gen. Józefa Bema, Tradycje i współczesność. Olsztyn: Dowództwo 1 Mazurskiej Brygady Artylerii im. gen. Józefa Bema, 1998. ISBN 83-87643-55-6.
Leonard Skibiński: 1 Brygada Artylerii Armat 1943-1945: Dzieje 1 Warszawskiej Brygady Artylerii Armat im. gen. Józefa Bema. Warszawa: Ministerstwo Obrony Narodowej, 1984. ISBN 83-11-07085-7.
Kazimierz Sobczak (red.): Encyklopedia II wojny światowej. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
Jerzy Kajetanowicz: Polskie wojska lądowe 1945-1960. Skład bojowy, struktury organizacyjne i uzbrojenie. Toruń; Łysomice: Europejskie Centrum Edukacyjne, 2005. ISBN 83-88089-67-6.
Władysław Ways: Regularne jednostki ludowego Wojska Polskiego. Formowanie, działania bojowe, organizacja i uzbrojenie, metryki jednostek artylerii, Cz. II. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1967. ISBN 978-83-11-07419-4.