1 Brygada Armii Ludowej Ziemi Krakowskiej im. Bartosza Głowackiego
1 Brygada Armii Ludowej Ziemi Krakowskiej im. Bartosza Głowackiego to zespół oddziałów partyzanckich, który został utworzony w lipcu 1944 roku w lasach chroberskich. Jej celem była dezintegracja zaplecza frontu niemieckiego oraz wsparcie jednostek 1 Frontu Ukraińskiego walczących na przyczółku baranowsko-sandomierskim. Brygada podlegała IV Obwodowi (krakowskiemu) Armii Ludowej i składała się z około 450 żołnierzy.
Formowanie
Początkowo brygada została zorganizowana z dwóch oddziałów, którymi dowodzili kpt. Zygmunt Bieszczanin „Adam” oraz por. Jan Trzaska „Gutka”, a także z pińczowskich garnizonów AL i BCh. Na zasadach autonomicznych dołączył do niej oddział Batalionów Chłopskich dowodzony przez Józefa Maślankę, w skład którego weszli także uciekinierzy z radzieckiej niewoli. Kadrę uzupełnił por. Antoni Jańczak oraz grupa spadochroniarzy z Polskiego Sztabu Partyzanckiego. W trakcie zrzutu 13 lipca 1944 roku brygada otrzymała dodatkowe uzbrojenie, w tym około stu pistoletów maszynowych.
Obsada personalna
Brygada liczyła około 440 partyzantów. Oto jej struktura dowodzenia:
- Dowódca: kpt. Józef Saturn „Bartek”
- Zastępca dowódcy brygady: por. Longin Walknowski „Ronin”
- Zastępca dowódcy brygady do spraw politycznych: ppor. Jan Łaskawski
- Szef sztabu: ppor. Dawid Grunberg Wiśniewski / por. Longin Walknowski
- Oficer operacyjny: por. Antoni Jańczak
- Oficer łączności i zwiadu: ppor. Stefan Jarzyna „Strzała”
- 1 kompania: Dowódca: ppor. Borys Zagner „Borys”
- 2 kompania: Dowódca: ppor. Antoni Dobrowolski
- 3 kompania: Dowódca: kpt. Zygmunt Bieszczanin „Adam”
- 4 kompania: Dowódca: por. Jan Siatko „Jasiek”
- 5 kompania: Dowódca: por. Jan Trzaska „Gutek”
Działania bojowe
Brygada brała udział w obronie Republiki Pińczowskiej w lipcu i sierpniu 1944 roku, angażując się w bitwy pod Młodzawami oraz Skalbmierzem. W pierwszej z tych batalii uczestniczyła cała brygada pod dowództwem kpt. Józefa Saturna, podczas gdy w drugiej walczył tylko jeden z oddziałów, którym dowodził por. Zygmunt Bieszczanin. Wcześniej wspomniany oddział stoczył także potyczkę pod Sadkówką, w której Niemcy ponieśli straty w wysokości sześciu zabitych i dwóch rannych.
W obliczu koncentracji Wehrmachtu i ataków mających na celu zlikwidowanie oddziałów partyzanckich operujących na tyłach frontu, dowództwo brygady postanowiło, aby uniknąć zniszczenia jednostki, przełamać front. 13 sierpnia nad ranem brygada opuściła lasy chroberskie i wyruszyła na wschód. Trasa marszu prowadziła przez Niegosławice i Jurków, z osłoną ze strony czterech napotkanych czołgów radzieckich. Przed przeprawą przez Nidę w rejonie Wiślicy, czołgi po wystrzeleniu całej amunicji zostały podpalone. Następnie brygada przeszła przez Chotel Czerwony do Baranowa, gdzie 14 sierpnia 1944 roku miała miejsce bitwa, w trakcie której Niemcy stracili m.in. dwa czołgi i jeden samochód pancerny. Po bitwie pod Baranowem, 15 sierpnia brygada dotarła do wsi Topola, gdzie nawiązała kontakt ze sztabem 113 Dywizji Armii Czerwonej, przełamując front w okolicach wsi Kików i Szklanów i przechodząc na przyczółek baranowsko-sandomierski. Część żołnierzy wstąpiła do ludowego Wojska Polskiego, a pozostali zasili kadry Milicji Obywatelskiej oraz Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego.
Przypisy
Bibliografia
- Władysław Ważniewski: Walki partyzanckie nad Nidą 1939–1945. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
- Józef Garas: Oddziały Gwardii Ludowej i Armii Ludowej 1942–1945. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1963.
- Bolesław Dolata, Tadeusz Jurga: Walki zbrojne na ziemiach polskich 1939–1945 wybrane miejsca bitew, walk i akcji bojowych. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1977.
- [przew.] Kazimierz Sobczak: Polski ruch oporu 1939–1945. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1988. ISBN 83-11-07038-5.
- Stefan Sokołowski: Dzielnica „Nida”. Koszalin: Feniks, 1994.
- Praca zbiorowa: Słownik biograficzny działaczy ruchu ludowego. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1989.