1 Berliński Batalion Saperów im. ppor. Antoniego Laskowskiego (1 bsap) to niezależny pododdział inżynieryjny ludowego Wojska Polskiego.
Organizacja i działania bojowe
Batalion został utworzony na podstawie decyzji Państwowego Komitetu Obrony ZSRR z 9 maja 1943 roku oraz rozkazu dowódcy 1 Dywizji Piechoty z 14 maja 1943 roku, jako część 1 Warszawskiej Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki.
Jednostka została zorganizowana w Sielcach nad Oką, zgodnie z sowieckim etatem Nr 04/506 dla batalionów saperów dywizji strzelców Gwardii.
W dniu 15 lipca 1943 roku w obozie w Sielcach żołnierze batalionu złożyli przysięgę.
Podczas marszu w kierunku Lenino, saperzy naprawiali drogi i mosty, co ułatwiało przemarsz wojsk. W trakcie bitwy, pod ostrzałem nieprzyjaciela, batalion zabezpieczał przeprawę dla piechoty oraz czołgów przez Miereję i jej bagnistą dolinę. Po bitwie kontynuowano szkolenie w miejscowości Somarkowo na Smoleńszczyźnie, jednocześnie naprawiając okoliczne drogi oraz wspierając mieszkańców w odbudowie wsi.
W sierpniu 1944 roku, podczas walk nad Wisłą, batalion organizował przeprawę przez rzekę, naprawiał drogi i budował punkty obserwacyjne. Brał także udział w konstrukcji pierwszego stałego mostu przez Wisłę w pobliżu Wielkolasu. Przed rozpoczęciem walk na Pradze, saperskie grupy torujące wykonywały przejścia w zaporach nieprzyjaciela.
W trakcie walk na Wale Pomorskim, batalion brał udział w bitwach w Podgajach, Sypniewie i Mirosławcu, zabezpieczając inżynieryjnie forsowanie Odry i Starej Odry. Saperzy wytyczali drogę dywizji na zachód przez Neu Rudnitz, Alt Retz i Kanał Hohenzollernów.
W czasie walk w Berlinie, saperzy torowali przejścia w murach budynków oraz ogrodzeniach, a także niszczyli punkty oporu. W Berlinie 1 batalion saperów zakończył swoje działania bojowe.
Okres powojenny
Po zakończeniu działań bojowych, batalion wchodził w skład 1 Dywizji Zmechanizowanej i pełnił funkcje okupacyjne, pozostając nad Odrą i Nysą Łużycką. Dywizję wycofano z Niemiec pod koniec maja oraz w czerwcu. 1 bsap, po przegrupowaniu do kraju, na podstawie rozkazu Naczelnego Dowództwa WP nr 0136 z 4 lipca 1945 roku, został podporządkowany szefowi Departamentu Wojskowo-Inżynieryjnego MON i skierowany do wsparcia 5 BSap w Łomży. Otrzymał odcinek do rozminowania w rejonie nr 1, który obejmował tereny na północ od Łomży, na prawym brzegu rzek Narew i Biebrza, aż do Wissy i Szczuczyna. Sztab batalionu ulokowano w Drozdowie. Rozminowanie tego odcinka było trudne, szczególnie w rejonie Biebrzy, gdzie dominowały przeciwpiechotne pola minowe. Gęstość min wynosiła do 2600 sztuk na kilometr bieżący pola minowego, a takich pól było od 12 do 14 na km² terenu. W rejonie nadbiebrzańskim znajdowały się pola minowe zarówno niemieckie, jak i sowieckie, często minowane bez zachowania systemu, z powodu wielokrotnego przechodzenia tego obszaru z rąk do rąk. Batalion borykał się z brakiem transportu, dysponując jedynie jednym samochodem ciężarowym ZIS-5 i sześcioma furmankami parokonnych. Saperzy pokonywali pieszo odległości do 8 km do pól minowych. Prace trwały od 7:00 do 19:00. Z powodu trudnych warunków terenowych w sierpniu 1945 roku zaczęły się wypadki. Dowódca 5 BSap wydał rozkaz wstrzymania rozminowania na terenach podmokłych, łąkach i porośniętych bujną trawą. Pola zostały ogrodzone i oznakowane, a ich rozminowanie planowano na późną jesień, po wyschnięciu traw i zielska. Po zakończeniu prac w sektorze, w połowie sierpnia 1 bsap przeszedł do rozminowania sektora Wizna – Osowiec, obejmującego pas terenu o szerokości 40 – 50 km wzdłuż Biebrzy, Kanału Augustowskiego oraz Rospudy, aż do Gołdapi. Od października batalion likwidował zapory i niszczył amunicję w kierunku Pisza, Szczytna, Olsztynka oraz Ostrołęki. 1 listopada zakończył prace na odcinku rozminowania nr 1. Pododdziały batalionu w ciągu 3,5 miesiąca sprawdziły i rozminowały obszar o powierzchni 4880 km², obejmując 800 miejscowości, w tym 22 miasta, takie jak: Szczuczyn, Pisz, Szczytno, Nidzica, Olsztynek oraz Ostrołęka. Rozminowano 3437 km dróg, 300 km linii kolejowych oraz 10 mostów. Zniszczono 381 166 min, w tym: 167 414 przeciwpancernych, 79 169 pocisków artyleryjskich, bomb oraz innych środków wybuchowych. Dwaj saperzy usunęli po 9 tys. min.
Na podstawie rozkazu Nr 235 Naczelnego Dowódcy Wojska Polskiego z 12 października 1945 roku batalion otrzymał wyróżniającą nazwę „Berliński”.
W listopadzie 1945 roku batalion został wyłączony z podporządkowania 5 BSap i skierowany na południowy zachód od Warszawy. Nowy odcinek rozminowania przebiegał wzdłuż Pilicy do Nowego Miasta, następnie do Rawki i ujścia Bzury do Wisły. W tym obszarze miało odbyć się powtórne sprawdzenie rozminowania (wcześniej teren ten rozminowywała 2 Brygada Saperów oraz 42 bsap). Rozminowanie kontrolne prowadzono od 15 listopada do 15 grudnia. Prace polegały na zbieraniu informacji od władz lokalnych oraz mieszkańców na temat wykrytych min, amunicji i materiałów wybuchowych oraz ich likwidacji. Batalion zakończył prace w grudniu, z uwagi na opady śniegu.
Pod koniec 1945 roku oraz w pierwszych miesiącach 1946 roku, 1 bsap przygotowywał się do wiosennego rozminowania. Na początku 1946 roku miała miejsce demobilizacja oraz reorganizacja Wojska Polskiego, w wyniku której odesłano wielu doświadczonych oficerów sowieckich.
30 marca 1946 roku batalion otrzymał numer jednostki wojskowej – 2437. Na podstawie rozkazu nr 105 Naczelnego Dowódcy WP z 4 maja 1946 roku batalion został odznaczony Krzyżem Virtuti Militari V klasy za działania wojenne oraz zasługi w rozminowywaniu kraju.
W 1946 roku batalion sprawdzał i rozminowywał tereny wzdłuż Wisły oraz Bugu w powiatach: Sokołów Podlaski, Mińsk Mazowiecki, Garwolin, Wołomin, a także w Puszczy Kampinoskiej. Zlikwidowano i zniszczono 116 986 min oraz ponad 400 tys. różnych rodzajów amunicji. W grudniu 1946 roku zakończono „powtórne rozminowanie”, które powinno było zakończyć się w grudniu 1945 roku.
Surowa i śnieżna zima 1946/47 skomplikowała proces rozminowania w 1947 roku. W lutym i marcu jednostki saperskie skierowano do ochrony mostów, walki z zatorami lodowymi oraz ratowania mieszkańców i ich mienia w czasie powodzi. 1 bsap, wspólnie z 46 bsap oraz 51 bsap, prowadził rozminowanie na terenie Warszawskiego Okręgu Wojskowego. Zrealizowano 500 zgłoszeń w 17 powiatach. Saperzy z 1 bsap zniszczyli 78 200 min oraz około 76 tys. pocisków i innych materiałów wybuchowych.
W 1948 roku Główny Inspektor Inżynieryjny i Saperów, gen. Jerzy Bordziłowski, zdecydował, aby nie kierować całych jednostek saperskich do likwidacji pozostałych zapór, a jedynie pododdziały w sile do kompanii. Patrole składały się z kilku żołnierzy do plutonu saperów, wzmocnionego 1-3 artylerzystami. Rozminowanie prowadzone było od 5 maja do 30 lipca oraz od 1 października do 15 listopada.
W latach 1950–1951 1 bsap brał udział w oczyszczaniu terenu oraz rozminowaniu kwatery Hitlera od strony północnej. W 1953 roku, od lipca do 30 września, batalion oczyszczał Gierłoż. 27 września 1953 roku miało miejsce oficjalne przekazanie kwatery Hitlera lokalnym władzom.
Oficjalne zakończenie rozminowania kraju miało miejsce w 1956 roku. Od 1957 roku rozpoczęto oczyszczanie min zagłębionych, pocisków w wodzie itp. W latach 1945–1956 batalion zlikwidował około 570 tys. min oraz 1 924 tys. amunicji. W latach 1944–1994 w trakcie rozminowania i oczyszczania poległo 2 oficerów oraz 36 podoficerów i żołnierzy batalionu.
Batalion był również wykorzystywany do walki z klęskami żywiołowymi oraz do prac na rzecz gospodarki narodowej. Ważnym zadaniem podczas rozminowywania we wrześniu 1944 roku było usunięcie min z okolic Międzylesia, Wesołej i Jabłonny. W Jabłonnie saperzy 1 bsap, współdziałając z saperami 1 Bsap, uratowali pałac Potockich. Wykryli i unieszkodliwili miny opóźnionego działania o wadze około 250 kg materiału wybuchowego każda. Niestety, nie udało się usunąć min oraz min pułapek założonych w zabudowaniach gospodarskich pałacu, co zakończyło się tragicznie – w wyniku wybuchu zginęło 5 saperów. W akcjach przeciwpowodziowych batalion chronił mosty w Pułtusku, Serocku, Wyszkowie, Warce, Wyszogrodzie oraz Wołominie. W rejonie miejscowości Brok i Nur na Bugu brał udział w akcjach przeciwlodowych.
Na podstawie rozkazu Nr 0057/Org. Ministra Obrony Narodowej z 19 września 1955 roku, dowódca Warszawskiego Okręgu Wojskowego przeprowadził, do dnia 20 grudnia 1955 roku, reorganizację 1 Dywizji Piechoty, przekształcając ją na etaty dywizji zmechanizowanej typu B. W ramach tej reorganizacji 1 Batalion Saperów został przekształcony w 96 Kompanię Saperów.
Na mocy rozkazu Nr 0026/Org. Ministra Obrony Narodowej z 4 września 1956 roku, dowódca Warszawskiego Okręgu Wojskowego przekształcił 96 Kompanię Saperów w 1 Batalion Saperów (JW 2437).
W 1958 roku batalion otrzymał nowy numer jednostki wojskowej – 2244.
W 1960 roku, w ramach akcji „Tysiąc szkół na Tysiąclecie Państwa Polskiego”, żołnierze batalionu zbudowali nowy budynek szkoły podstawowej w Izabelinie k. Nieporętu. W 1961 roku wspomniana szkoła przyjęła imię „I Batalionu Saperów Kościuszkowskich” (zob. szkoła tysiąclecia).
Na mocy rozkazu nr 07/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 4 maja 1967 roku, ustanowiono dzień 16 kwietnia jako święto batalionu.
W 1976 roku jednostka została przeniesiona do Pułtuska.
Minister obrony narodowej, na podstawie rozkazu Nr 16/MON z dnia 6 października 1987 roku, nadał batalionowi imię podporucznika Antoniego Laskowskiego.
12 września 1991 roku batalion został pozbawiony dotychczasowej nazwy wyróżniającej oraz imienia patrona.
Wydarzenia z późniejszych lat dotyczących jednostki zostały przedstawione w haśle „1 Pułtuski batalion saperów”.
Struktura organizacyjna
Etat 04/506
dowództwo i sztab
3 x kompanie saperów
3 x pluton saperów
drużyna zaopatrzenia
kwatermistrzostwo
magazyn techniczny
drużyna gospodarcza
Stan etatowy wynosił 254 żołnierzy, w tym: 33 oficerów, 44 podoficerów oraz 177 szeregowych. Batalion dysponował następującymi jednostkami sprzętowymi:
samochody – 3
łodzie MN – 1
Obsada personalna
Dowódcy batalionu:
mjr Stanisław Moroz
por. Jan Leszczuk
por. Ryszard Maślankiewicz
kpt. Jerzy Szerszeń
kpt. Michał Przewalski
Oficerowie:
Jerzy Bończak
Wiesław Grudziński
Sztandar batalionu
Sztandar został ufundowany przez społeczeństwo Zielonki i wręczony 12 stycznia 1945 roku.
Opis sztandaru:
Płat o wymiarach 95×120 cm, obszyty z jednej strony żółtą frędzlą, przymocowany do drzewca przy pomocy sześciu tasiemek. Drzewce wykonane z jasnego drewna. Głowica w kształcie orła wspartego na cokole skrzynkowym.
Strona główna:
Na ciemnoczerwonym aksamicie, aplikowany z białego jedwabiu oraz haftowany białą nicią orzeł. Nad nim, na białej wstędze, haftowany złotą nicią napis: „ZA NASZĄ WOLNOŚĆ I WASZĄ”. Pod orłem, aplikowany biały kartusz z napisem: „I S.B. SAPERÓW I D.P. IM. T. KOŚCIUSZKI 1944 R.”.
Strona odwrotna:
Na białym, płóciennym tle, aplikowany i olejno malowany wizerunek Matki Boskiej Częstochowskiej. Nad wizerunkiem oraz pod nim, haftowany czerwoną nicią napis: „BÓG, HONOR I OJCZYZNA”.
Przypisy
Bibliografia
Zdzisław Barszczewski: Przywrócone życiu. Rozminowanie ziem Polski. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 1998. ISBN 83-11-08751-2.
Wanda Bigoszewska, Henryk Wiewióra: Sztandary ludowego Wojska Polskiego 1943 – 1974. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1974. Brak numerów stron w książce.
Karol Dideńko: Wojska inżynieryjno-saperskie LWP 1943-1945 (organizacja i działania bojowe). Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1978.
Franciszek Kaczmarski, Stanisław Soroka: Wojska inżynieryjne LWP w latach 1945–1979. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1982. ISBN 83-11-06710-4.
Jerzy Kajetanowicz: Polskie wojska lądowe 1945-1960: skład bojowy, struktury organizacyjne i uzbrojenie. Toruń; Łysomice: Europejskie Centrum Edukacyjne, 2005. ISBN 83-88089-67-6.
Juliusz Malczewski, Roman Polkowski: Wojsko Polskie: krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. 4, Regularne jednostki ludowego Wojska Polskiego: formowanie, działania bojowe, organizacja, uzbrojenie, metryki jednostek inżynieryjno-saperskich, drogowych i chemicznych. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1970.