1 Batalion Telegraficzny (1 btlgr) – to pododdział łączności Wojska Polskiego w okresie II Rzeczypospolitej.
Batalion powstał w listopadzie 1931 roku w garnizonie Zegrze, na podstawie zlikwidowanego 1 pułku łączności, jako jednostka manewrowa Centrum Wyszkolenia Łączności.
Mobilizacja
Batalion był jednostką odpowiedzialną za mobilizację. Dowódca batalionu miał na celu przygotowanie oraz przeprowadzenie mobilizacji jednostek łączności.
Zgodnie z planem mobilizacyjnym „W”, 1 batalion telegraficzny w kooperacji z Centrum Wyszkolenia Łączności mobilizował następujące jednostki łączności:
w mobilizacji niejawnej, w grupie brązowej (podgrupa 5):
- kompanię dozorowania przeciwlotniczego nr 1,
- kompanię dozorowania przeciwlotniczego nr 2,
- kompanię stacyjną łączności nr 2,
- kompanię stacyjną łączności nr 3,
w mobilizacji niejawnej, w grupie żółtej:
- kompanię telefoniczno-kablową nr 2,
- kompanię telefoniczno-kablową nr 3,
- kompanię telefoniczno-budowlaną nr 2,
- kompanię telefoniczno-kablową nr 4,
- kompanię telefoniczno-kablową nr 5,
- kompanię telefoniczno-budowlaną nr 3,
- samodzielną drużynę gołębi pocztowych nr 3,
- samodzielną drużynę gołębi pocztowych nr 6,
w I rzucie mobilizacji powszechnej:
- kompanię łączności Wielkiej Kwatery Głównej,
- pluton łączności Kwatery Głównej nr 52,
- kompanię telefoniczną nr 52,
- drużynę parkową łączności nr 52,
- Stację Telegraficzną nr 1,
- Stację Telegraficzną nr 2,
- Stację Telegraficzną nr 3,
- Stację Telegraficzną nr 4,
- Stację Telegraficzną nr 5,
- Stację Telegraficzną nr 6,
- kompanię telefoniczno-kablową nr 6,
- kompanię telefoniczno-kablową nr 7,
- kompanię telefoniczno-budowlaną nr 4,
- samodzielny pluton telefoniczno-kablowy nr 2,
- samodzielny pluton telefoniczno-kablowy nr 3,
- samodzielny pluton telefoniczno-kablowy nr 4,
- samodzielny pluton telefoniczno-budowlany nr 2,
- samodzielny pluton telefoniczno-budowlany nr 3,
- samodzielny pluton telefoniczno-budowlany nr 4,
- pluton łączności Kwatery Głównej nr 55,
- kompanię telefoniczną nr 55,
- drużynę parkową łączności nr 55,
w II rzucie mobilizacji powszechnej:
- park łączności nr 2,
- park łączności nr 3,
- kompanię marszową telegraficzną nr 2,
- kompanię marszową telegraficzną nr 3,
- Stację Gołębi Pocztowych nr 1,
- Ośrodek Zapasowy Telegraficzny „Zegrze”.
Samodzielny pluton telefoniczno-kablowy nr 3, dowodzony przez por. łącz. rez. Jana Kazimierza Makowskiego, został przydzielony do sztabu Grupy Operacyjnej Kawalerii Nr 2, a 7 września podporządkowany dowódcy 20 Dywizji Piechoty.
Symbole batalionu
Sztandar
23 maja 1937 roku Prezydent RP Ignacy Mościcki zatwierdził wzór sztandaru dla 1 btlgr. 18 czerwca 1937 roku w Warszawie marszałek Polski Edward Śmigły-Rydz wręczył dowódcy batalionu sztandar, który został ufundowany przez społeczeństwo Zegrza.
Na lewej stronie płatu sztandarowego umieszczono: w prawym górnym rogu na tarczy wizerunek Matki Boskiej Częstochowskiej, w lewym górnym rogu na tarczy znak wojsk łączności, w prawym dolnym rogu na tarczy godło Mazowsza, w lewym dolnym rogu na tarczy odznakę pamiątkową 1 baonu telegraficznego, a na dolnym ramieniu krzyża kawalerskiego napis: „Warszawa 21 I 1919”.
Wrześniowe losy sztandaru zostały opisane w notatce z Banknock: „Szkoła Podchorążych Łączności, 1 Batalion Telegraficzny. – We wrześniu 1939 sztandary zostały przewiezione przez mjra Dobosza na Węgry i oddane w Budapeszcie gen. Jatelnickiemu. Z Węgier sztandary wysłano do Francji”.
Sztandar obecnie jest eksponowany w Instytucie gen. Sikorskiego w Londynie.
Odznaka pamiątkowa
19 czerwca 1937 roku minister spraw wojskowych, gen. dyw. Tadeusz Kasprzycki, zatwierdził wzór oraz regulamin odznaki pamiątkowej 1 btlgr.
Odznaka, o wymiarach 39×39 mm, ma kształt równoramiennego krzyża z rozszerzającymi się ramionami i zaokrąglonymi wierzchołkami. Ramiona emaliowane są w barwach wojsk łączności, a na każdym z nich znajduje się srebrna litera T. W centrum, na złotej tarczy, widnieje cyfra „1”, a poniżej napis „BATALION TELEGRAFICZNY”. Między ramionami krzyża znajdują się gałązki dębowe oraz błyskawice. Jest to dwuczęściowa odznaka – oficerska, wykonana w srebrze, emaliowana, z łączeniem elementów za pomocą dwóch drutów. Wykonanie: Zjednoczeni Grawerzy – Warszawa.
Kadra jednostki
Dowódcy batalionu
- mjr łącz. inż. Stanisław Bronisław Hegner-Szymański (III – XII 1932)
- mjr łącz. Michał Jan Karwowski (od XII 1932)
- ppłk łącz. Stanisław Rausz
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2023-10-30].
Убиты в Катыни. Книга Памяти polskich wojennoplenych – uzników Kozielskiego лагеря НКВД, расstrzelянnych по решению политбюро ЦК ВКП(б) от 5 marca 1940 года. Лариса Еремина (red.). Москва: Общество «Мемориал» – Издательство «Звенья», 2015. ISBN 978-5-78700-123-5.
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny „W” i jego ewolucja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, 2010. ISBN 978-83-86100-83-5.
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918–1945: Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918–1939: Polskie Siły Zbrojne Na Zachodzie. Warszawa: Pantera Books, 2007. ISBN 83-204-3299-5.
Kazimierz Satora: Opowieści wrześniowych sztandarów. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1990. ISBN 83-211-1104-1.