1 Batalion Balonowy (1 bbalon) – jednostka Wojsk Balonowych II Rzeczypospolitej Polskiej działająca w latach 1920–1939.
Geneza i skład
Historia 1 Batalionu Balonowego rozpoczęła się w 1919 roku, kiedy to w Poznaniu powstały pierwsze pododdziały wojsk aeronautycznych. W zimie 1919/1920 zorganizowano je w grupy aeronautyczne.
W związku z trwającą wojną polsko-bolszewicką, w 1920 roku grupy te zostały wysłane na front, gdzie przekształcono je w bataliony aeronautyczne.
Grupa aeronautyczna składała się z dwóch kompanii balonów obserwacyjnych, z których każda liczyła 6 oficerów oraz 187 podoficerów i szeregowych. Standardowe wyposażenie kompanii obejmowało 2 powłoki balonowe, 2 dźwigarki, 19 ciężarówek, 2 samochody osobowe, radio, kuchnię, 6 przeciwlotniczych ciężkich karabinów maszynowych oraz polową wytwórnię wodoru.
Wojna polsko-bolszewicka
Na początku 1920 roku, podczas zimy i wiosny, korzystanie z balonów obserwacyjnych przy współpracy z artylerią oraz utrzymywaniu stałego nadzoru nad wojskami nieprzyjaciela było możliwe.
25 stycznia 1920 roku III Batalion Aeronautyczny pod dowództwem por. obs. bal. Konstantego Kamieńskiego został włączony do Dywizji Pomorskiej płk. Skrzyńskiego. Jego zadaniem było natychmiastowe przejęcie urządzeń balonowych pozostawionych przez Niemców w Toruń.
Podczas ofensywy kijowskiej batalion przydzielono do grupy operacyjnej płk. Józefa Rybaka.
Do momentu odwrotu 3 Armii spod Kijowa balony batalionu wykonały niewiele wzlotów z powodu niekorzystnych warunków terenowych.
W momencie rozpoczęcia ofensywy Armii Czerwonej działalność batalionów aeronautycznych stała się niemożliwa z powodu ruchomości frontu oraz dużej mobilności wojsk nieprzyjaciela. Znaczne rozproszenie własnej artylerii oraz trudności w przemieszczeniu ciężkich balonów z poszczególnych kompanii aeronautycznych ograniczyły ich użycie.
Podczas odwrotu kompania dowodzona przez por. K. Kamieńskiego wycofywała się razem ze sztabem grupy artylerii płk. Aleksandrowicza, osłaniając dowództwo. Druga kompania wycofywała się wraz z transportem samochodowym. Obydwie kompanie połączono w batalion w miejscowości Korosteń, skąd następnie wycofano go do Poznania.
Na początku lipca 1920 roku, po reorganizacji, batalion wszedł w skład nowo utworzonego 1 pułku aeronautycznego, a po jego likwidacji został włączony do 5 Armii. Po rozejmie przeniesiono go do Torunia.
Okres międzywojenny
Podpisanie traktatu rozejmowego w 1920 roku zainicjowało proces przechodzenia oddziałów Wojska Polskiego na organizację pokojową. Po zakończeniu działań wojennych wojska balonowe nie zostały zredukowane. W przeciwieństwie do innych rodzajów broni, w wojskach balonowych nastąpił wzrost liczby jednostek. W 1923 roku korpus wojsk aeronautycznych (jednostki lotnicze i balonowe) składał się z: 3 pułkowników, 21 podpułkowników, 28 majorów, 112 kapitanów, 218 poruczników i 11 podporuczników.
20 czerwca 1924 roku przeprowadzono reorganizację wojsk balonowych, w wyniku której utworzono Baon Balonowy w Toruniu, likwidując pozostałe jednostki. W skład Baonu Balonowego weszła jedna kompania balonów obserwacyjnych oraz wydzielona kompania balonów zaporowych w Jabłonnie.
Po rozwiązaniu Centralnej Szkoły Balonowej w 1924 roku, od 1927 roku przy Batalionie Balonowym (później – nr 1) w Toruniu funkcjonowała Szkoła Podchorążych Rezerwy Wojsk Balonowych, przekształcona w 1933 roku na Szkołę Podchorążych Rezerwy Balonów. W latach 1927–1939 szkołę ukończyło ponad 250 absolwentów, z których około 70% stało się oficerami zarówno w służbie stałej, jak i rezerwie.
W 1929 roku wprowadzono zmiany w organizacji lotnictwa wojskowego, w tym w wojskach balonowych. Na bazie wydzielonej kompanii balonów zaporowych z toruńskiego 1 Batalionu Balonowego utworzono 2 Batalion Balonowy w Jabłonnie.
Wiosną 1929 roku batalion został włączony w skład 2 Grupy Aeronautycznej. Dwa lata później, po likwidacji 2 Grupy Aeronautycznej, batalion podporządkowano dowódcy 1 Grupy Aeronautycznej. Z dniem 1 stycznia 1936 roku batalion został włączony do 3 Grupy Aeronautycznej, która w tym samym roku zmieniła nazwę na 3 Grupę Lotniczą, w składzie której pozostał do 1939 roku.
Wyposażenie
W 1924 roku we Francji skonstruowano balon obserwacyjny na uwięzi – Caquot BD. Rok później podjęto decyzję o wyposażeniu polskiej armii w ten typ balonów. Umowa została podpisana 23 kwietnia 1925 roku. Pod koniec lat 20. w Wojskowej Wytwórni Balonów rozpoczęto produkcję seryjną pod oznaczeniem CZB-BD, a później WWB-BD i WBS-BD. Stanowiły one, wraz ze starszymi balonami CZB R-1 i CZB R-2, podstawowy sprzęt 1 batalionu balonowego w Toruniu oraz 2 batalionu balonowego w Legionowie.
Żołnierze i święto
Dowódcy batalionu
mjr Hilary Grabowski (od 23 V 1923)
płk Aleksander Wańkowicz (1923, n.e. → szef wydziału w Dep. IV Żegl. Powietrznej MSWoj.)
mjr / ppłk obs. bal. Jan Tadeusz Wolszlegier (20 VI 1924 – 27 IV 1934)
mjr Konstanty Andrzej Rolicz-Kamieński (27 IV 1934 – 5 IX 1939)
Zastępcy dowódcy batalionu
mjr Hilary Grabowski (od 20 VI 1924)
mjr SG Adam Stebłowski (1 XII 1925 – 15 XII 1926 → Oddział III SG)
mjr obs. bal. Julian Sielewicz (30 VIII 1927 – 28 I 1931 → dowódca 2 bbalon)
kpt. Józef Świerzyński (p.o. od 26 III 1931)
Kwatermistrzowie
mjr Aleksander Wilcz-Wilsz (20 VI 1924 – IV 1925)
mjr Witold Markiewicz (od IV 1925)
Oficerowie
por. obs. bal. Wiktor Zenon Antoni Dobrzański
por. obs. bal. Kazimierz Jaklewicz
Święto batalionu obchodzone było 5 maja.
Mobilizacja 1939
W trakcie mobilizacji batalion zmobilizował następujące kompanie balonowe z przydziałami do:
1 kompania balonów obserwacyjnych – Armia Pomorze – dowódca kpt. obs. bal. Tadeusz Michał Kasprzycki
zastępca dowódcy – ppor. Maksymilian Marian Michalak
obserwator – por. rez. Mieczysław Maszczyk
obserwator – ppor. Zbigniew Hampel
obserwator – ppor. rez. Edmund Naskrent
obserwator – sierż. pchor. rez. Zbigniew Antoni Glinicki
oficer techniczny – ppor. rez. Czesław Marek Gołębiewski
szef kompanii – st. sierż. Filip Bekas
2 kompania balonów obserwacyjnych – Armia Prusy – dowódca kpt. obs. bal. Stanisław Brenk
zastępca dowódcy – ppor. Edward Lesisz
obserwator – por. rez. Tadeusz Józef Kunkel
obserwator – ppor. rez. Adam Węgiel
obserwator – ppor. rez. Franciszek Staszewski
obserwator – ppor. rez. Marian Wronka
obserwator – plut. pchor. rez. Jerzy Karol Faczyński
oficer techniczny – chor. Roman Piórkowski
szef kompanii – st. sierż. Jan Zimorski
3 kompania balonów obserwacyjnych – Armia Łódź – dowódca por. obs. bal. Stanisław Patalan
zastępca dowódcy – ppor. Stanislaw Mieczysław Parfus
obserwator – ppor. rez. Władysław Żurawski
obserwator – ppor. rez. Longin Bronisław Kokociński
obserwator – NN
obserwator – NN
oficer techniczny – NN
szef kompanii – sierż. Michał Blezień
4 kompania balonów obserwacyjnych – Armia Poznań – dowódca kpt. obs. bal. Kazimierz Mensch
zastępca dowódcy – NN
obserwator – ppor. rez. Zdzisław Jan Mafeniuk
obserwator – por. rez. Franciszek Bodzioch
obserwator – ppor. rez. Tadeusz Mieczysław Antoni Włodek
obserwator – ppor. rez. Sykstus Mieczysław Wojtych
oficer techniczny – NN
szef kompanii – NN
5 kompania balonów obserwacyjnych – Armia Modlin – dowódca por. obs. bal. Antoni Narkiewicz
zastępca dowódcy – NN
obserwator – por. rez. Jan Stanisław Döllinger
obserwator – ppor. rez. Zygmunt Łada
obserwator – plut. pchor. rez. Jan Jerzy Makowski
obserwator – pchor. rez. (?) Cybulski
oficer techniczny – NN
szef kompanii – NN
Zmobilizowana kompania balonów obserwacyjnych liczyła 6 oficerów obserwatorów balonowych oraz 190 podoficerów i szeregowych. Kompania balonów obserwacyjnych według etatu powinna była posiadać dwie powłoki balonowe (typu BD), dwie dźwigarki oraz tabor samochodowy.
Kompania balonów zaporowych składała się z drużyny dowódcy, 2 plutonów balonów zaporowych typu N i NN po 5 tandemów oraz plutonu transportowego i plutonu parkowego. W 1939 roku na jej bazie zmobilizowano:
1 kompania balonów zaporowych – Warszawa – dowódca kpt. obs. bal. Czesław III Gałecki
dowódca I plutonu – plut. pchor. rez. Jerzy Roman Dereń
dowódca II plutonu – ppor. rez. Witold Stanisław Pujkiewicz
dowódca plutonu technicznego – NN
szef kompanii – NN
2 kompania balonów zaporowych – Warszawa – dowódca por. obs. bal. Kazimierz Nowicki
dowódca I plutonu – ppor. rez. Jan Gorliwy
dowódca II plutonu – NN
dowódca plutonu technicznego – NN
szef kompanii – NN
Zobacz też
Organizacja pokojowa Wojska Polskiego II RP
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2018-03-22].
Zygmunt Kozak, Zbigniew Moszumański, Jacek Szczepański: 1 Batalion Balonowy. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 2007. ISBN 978-83-88773-89-1. Brak numerów stron w książce
Jacek Szczepański: Wojska balonowe : Legionowo 1897-1939. Pruszków: „Ajaks”, 2004. na książce ISBN 83-88773-72-10. ISBN 83-88773-72-0. Brak numerów stron w książce
Andrzej Przedpełski: Lotnictwo Wojska Polskiego : zarys historii 1918–1996. Warszawa: „Bellona”, 1997. ISBN 83-11-08650-8. Brak numerów stron w książce
Linki zewnętrzne
Kolekcja fotografii dotyczących I Batalionu Balonowego