W świecie nauki, gdzie innowacje i badania są na porządku dziennym, finansowanie projektów wieloletnich to temat, który budzi wiele emocji. Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego jasno daje do zrozumienia, że na razie nie planuje rewolucyjnych zmian w tym zakresie. Beneficjenci będą musieli wciąż polegać na tradycyjnych konkursach, aby zdobyć fundusze na swoje badania.
W ubiegłym roku media rozgrzały temat finansowania projektów naukowych do czerwoności, a to za sprawą kilku spektakularnych przypadków, w których instytucje naukowe nie otrzymały wsparcia. Mowa tu o takich projektach jak statek „Oceania” z Instytutu Oceanologii Polskiej Akademii Nauk oraz Centralna Obserwacja Ptaków z Stacji Ornitologicznej Muzeum i Instytutu Zoologii PAN. Resort nauki tłumaczył, że dostępne środki są ograniczone, a wnioski muszą być oceniane przez ekspertów. Na szczęście, w końcu zapadła decyzja o przyznaniu 24 milionów złotych na lata 2024-2026 dla „Oceanii”. To jednak tylko kropla w morzu potrzeb.
Co dalej z finansowaniem projektów naukowych?
Wiceminister prof. Marek Gzik zapowiedział, że ministerstwo rozważa wprowadzenie systemowych rozwiązań, które mogłyby uprościć proces finansowania projektów wieloletnich. Jednak rzeczywistość jest taka, że na dzień dzisiejszy nie ma konkretnych planów w tej kwestii. Resort wskazuje, że projekty realizowane w ramach ministerialnych programów trwają zazwyczaj 24-36 miesięcy i mają jasno określone cele. A co z długoterminowymi badaniami?
- Ministerstwo nie zamierza wprowadzać ścieżki finansowania, w której beneficjenci nie musieliby ubiegać się o fundusze w konkursach.
- Wnioski są oceniane przez doradcze zespoły ekspertów, a minister decyduje o przyznaniu finansowania.
- Środki te nie są dotacjami ani subwencjami, co jeszcze bardziej komplikuje sprawę.
Prof. Gzik podkreśla, że dalsze losy ewentualnych zmian w systemie finansowania projektów wieloletnich będą zależały od reformy ustawy o Polskiej Akademii Nauk. Właśnie na tym polu ministerstwo prowadzi prace, które mają na celu ustalenie, czy instytuty powinny otrzymywać większe subwencje, czy dalej uczestniczyć w konkursach.
Wyzwania i oczekiwania
Wiceminister zauważa, że instytucje badawcze czasami muszą przeznaczać dostępne fundusze na inne, pilne potrzeby, co prowadzi do sytuacji, w której im brakuje środków na ważne projekty. W takich momentach zwracają się do ministerstwa z prośbą o pomoc, nie rozważając możliwości przesunięcia środków wewnętrznie. Kiedy w mediach pojawia się krytyka, ministerstwo staje w trudnej sytuacji, gdzie oczekuje się natychmiastowej reakcji.
Podsumowując, przyszłość finansowania projektów naukowych w Polsce wciąż pozostaje niepewna. Jak na razie, instytucje muszą dostosować się do istniejących zasad, a kwestię długoterminowego wsparcia pozostawiamy w rękach reformatorów. Czy w końcu znajdziemy rozwiązanie, które zaspokoi potrzeby polskiej nauki? Czas pokaże!