„Jak błędna ocena sytuacji wpływa na życie człowieka?” Przykładowe wypracowanie

To tylko eksperyment. Rzuciliśmy wyzwanie Chatowi GPT, aby spróbował napisać wypracowanie na temat „Jak błędna ocena sytuacji wpływa na życie człowieka?” – jednego z tematów tegorocznej matury z języka polskiego. Jak mu poszło? Oceńcie sami. Pamiętajcie, że to tylko zabawa. Nie oznacza to, że poniższe wypracowanie byłoby maksymalnie ocenione przez egzaminatorów.

Zobacz także: Odpowiedzi na arkusz maturalny z języka polskiego [05.05.2025 r.]

Oto efekt:

Historia człowieka to nie tylko ciąg wielkich decyzji, lecz także katalog pomyłek, które potrafią odmienić los bardziej niż świadome wybory. Literatura z wyjątkową ostrością pokazuje cenę, jaką płacimy za fałszywą diagnozę rzeczywistości. Sięgnę po Makbeta Williama Szekspira – lekturę obowiązkową – oraz Lalkę Bolesława Prusa, aby ukazać dwa odmienne, lecz komplementarne wizerunki człowieka, który myli się w ocenie własnych możliwości i otaczającego go świata. Dopełnię je kontekstem biblijnym (postać Adama i Ewy) oraz psychologicznym (koncepcja „tunelowego widzenia” D. Kahnemana).

Makbet rozpoczyna dramat jako lojalny wasal króla Szkocji. Jego katastrofa wynika z podwójnego błędu percepcyjnego. Po pierwsze, bohater daje posłuch dwuznacznym proroctwom wiedźm, traktując je jako gwarancję sukcesu, nie – ostrzeżenie. Po drugie, ulega złudzeniu nieomylności: jeśli „las nie może ruszyć” ani „niewiasty nie rodzą synów”, śmierć go nie dosięgnie. Fałszywa pewność otwiera drogę zbrodni, lecz jednocześnie zwęża pole widzenia – król, który powinien zdobywać sojuszników, staje się więźniem własnego strachu, a każdą wątpliwość tłumi mieczem. Ironia tragiczna polega na tym, że spełnienie wyroczni przychodzi dokładnie w sposób, którego Makbet nie przewidział: las Birnam „rusza”, gdy żołnierze kamuflują się gałęziami, a „człowiek zrodzony nie z niewiasty” okazuje się Macduff, wydobyty z łona matki przez cesarskie cięcie. W finale błędna ocena sytuacji niszczy nie tylko samego tyrana, ale i porządek państwa – łańcuch śmierci zatacza koło, udowadniając, że złudzenie bezpieczeństwa bywa równie zabójcze jak miecz.

Bohater Lalki myli się subtelniej, lecz nie mniej dramatycznie. Stanisław Wokulski, wybitny przedsiębiorca i patriota, interpretuje świat arystokracji przez pryzmat romantycznego mitu miłości absolutnej. Zakłada, że majątek, poświęcenie i inteligencja wystarczą, by wzbudzić autentyczne uczucie Izabeli Łęckiej. W efekcie inwestuje fortunę, energię i reputację w projekt „wychowania” ukochanej do roli partnerki. Myli się jednak potrójnie: przecenia własny wpływ na ludzi, nie docenia siły klasowych przesądów i lekceważy egoizm panny. Kiedy iluzja pęka, Wokulski przeżywa emocjonalne bankructwo – nie dlatego, że stracił pieniądze, lecz dlatego, że jego wizja sensu życia okazała się mirażem. Błędna ocena doprowadza go na skraj samobójstwa lub – w zależności od interpretacji – do decyzji o radykalnej ucieczce z dotychczasowego świata. Co znamienne, skutki jego pomyłki rozlewają się szerzej: nieudany zakup kamienicy niszczy plany Rzeckiego, a upadek sklepu uderza w dziesiątki pracowników.

Oba utwory potwierdzają obserwację Daniela Kahnemana o „tunelowym widzeniu”: gdy człowiek zaprzągł całą wyobraźnię do jednego celu, ignoruje sygnały ostrzegawcze. Makbet nie chce analizować dwuznaczności wyroczni, Wokulski – chłodu Izabeli. Podobny schemat kryje się w biblijnej historii Edenu: Adam i Ewa, zapatrzeni w obietnicę „bycia jak bogowie”, nie dostrzegają, że wąż manipuluje wyrwanym z kontekstu słowem. Skutkiem jest utrata raju – archetypiczna kara za błędną ocenę sytuacji.

Wnioski są gorzkie, lecz pouczające. Po pierwsze, niewłaściwa interpretacja faktów działa jak domino: pierwsza zła decyzja pociąga kolejne, aż do katastrofy, której nie da się już zatrzymać (śmierć żony i przyjaciół Makbeta, upadek karier Wokulskiego i Rzeckiego). Po drugie, błąd percepcji nie jest wyłącznie wynikiem braku danych, lecz także emocji – ambicji, miłości, lęku. Po trzecie wreszcie, koszt pomyłek ponoszą nie tylko ich autorzy, lecz całe otoczenie; stąd odpowiedzialność za rzetelną ocenę sytuacji ma wymiar etyczny i społeczny. Literatura, ujawniając te mechanizmy, uczy intelektualnej pokory i zachęca, byśmy – zanim zaufamy własnym interpretacjom – konfrontowali je z faktami i głosami innych ludzi.