Dziedziczenie inteligencji od lat budzi zainteresowanie naukowców i rodziców. Najnowsze analizy wskazują, że zarówno geny matki, jak i ojca mają wpływ na zdolności poznawcze dziecka. Inteligencja jest wynikiem współdziałania genów, środowiska i osobistych doświadczeń.
- Inteligencja jest wynikiem współdziałania genów, środowiska i osobistych doświadczeń.
- Badania wskazują, że zarówno geny matki, jak i ojca mają wpływ na zdolności poznawcze dziecka.
- Wyniki badań genetycznych sugerują, że 50-80% różnic w IQ między jednostkami to efekt uwarunkowań genetycznych.
- Środowisko, w którym dziecko dorasta, ma kluczowy wpływ na realizację potencjału genetycznego.
- Badania nad inteligencją są jednym z najlepiej przebadanych wymiarów osobowości człowieka.
Definicja inteligencji
Inteligencja to złożony konstrukt psychologiczny, który obejmuje zdolność uczenia się, logicznego myślenia, analizowania informacji oraz adaptacji do nowych sytuacji. Nie sprowadza się jedynie do rozwiązywania testów IQ.
Badania nad dziedziczeniem
Prof. Robert Plomin z King’s College London podkreśla, że inteligencja jest jednym z najlepiej przebadanych wymiarów osobowości człowieka, mierzalnym od dzieciństwa aż po późną starość. Nowoczesna genetyka wskazuje, że inteligencja jest cechą silnie dziedziczną, ale nie wyłącznie.
Wyniki badań genetycznych
W badaniu opublikowanym w 2023 roku w „Nature Genetics” naukowcy analizowali DNA ponad 1,3 miliona osób, identyfikując ponad 1200 wariantów genetycznych związanych z funkcjami poznawczymi i osiągnięciami edukacyjnymi. Szacuje się, że od 50 do 80 proc. różnic w IQ między jednostkami to efekt uwarunkowań genetycznych.
Wpływ środowiska
Środowisko, w którym dziecko dorasta, ma ogromny wpływ na realizację potencjału genetycznego. Dieta matki w ciąży, ekspozycja na toksyny oraz jakość relacji emocjonalnych i edukacja w pierwszych latach życia mogą modulować rozwój intelektualny dziecka.
Rola chromosomu X
Wiele hipotez zakłada, że geny kodujące inteligencję częściej znajdują się na chromosomie X. Kobiety posiadają dwa chromosomy X, co oznacza, że matka może przekazywać potomstwu więcej kopii genów związanych z inteligencją. Badania zespołu Medical Research Council w Glasgow potwierdzają korelację między IQ matki a zdolnościami poznawczymi jej dzieci.
Geny ojca a inteligencja
Niektóre eksperymenty na modelach zwierzęcych sugerują, że geny pochodzące od ojca są bardziej aktywne w częściach mózgu odpowiedzialnych za funkcje emocjonalne, podczas gdy te od matki – w regionach odpowiedzialnych za myślenie i pamięć. Ojcowie również odgrywają istotną rolę w procesie przekazywania inteligencji.
Poligenowość inteligencji
Inteligencja jest cechą poligenową, na którą wpływa działanie setek, a nawet tysięcy genów. Badania prof. Jamesa Lee z Uniwersytetu Minnesoty zidentyfikowały aż 1271 wariantów DNA powiązanych z ilorazem inteligencji i sukcesem edukacyjnym.
Współdziałanie genów i środowiska
Każdy z genów oddziałuje subtelnie, a żaden nie jest „genem geniuszu”. Dopiero ich łączny efekt oraz współdziałanie z czynnikami środowiskowymi decydują o rozwoju potencjału intelektualnego jednostki.
Znaczenie ojca w wychowaniu
Chociaż badania sugerują większy udział genów pochodzących od matki w kształtowaniu inteligencji, ojciec również odgrywa istotną rolę, szczególnie na poziomie epigenetycznym i wychowawczym. Jego zaangażowanie, obecność oraz podejście do nauki mają znaczenie w modelowaniu postaw dziecka wobec zdobywania wiedzy.