30 kwietnia 2023 roku w Lagos, Nigeria, z okazji zbliżającej się pięćdziesiątej rocznicy utworzenia Wspólnoty Gospodarczej Państw Afryki Zachodniej (ECOWAS), pojawiają się poważne napięcia. Trzy odłączone państwa testują solidarność regionu, co może doprowadzić do wojny handlowej. Bez ostatnich wysiłków dyplomatycznych, ECOWAS może obchodzić swoje urodziny w znacznie osłabionym stanie, z mniejszą liczbą członków i w obliczu zagrożenia związanego z wprowadzeniem ceł.
- 30 kwietnia 2023 roku w Lagos, Nigeria, z okazji pięćdziesiątej rocznicy ECOWAS, pojawiły się poważne napięcia w regionie.
- Od lipca 2023 roku ECOWAS zmaga się z kryzysem legitymacji z powodu zamachów wojskowych w Mali, Burkina Faso i Nigerze.
- Nowe władze w tych krajach zrywały sojusze z dawnymi kolonizatorami na rzecz relacji z Rosją i Chinami.
- W lipcu 2023 roku powstał Sojusz Państw Sahelu (AES), który zrzesza Mali, Burkina Faso i Niger.
- AES wprowadził 0,5-procentowe cło na towary z państw członkowskich ECOWAS, co może prowadzić do wojny handlowej.
Rozłam w ECOWAS
Od lipca 2023 roku, 15-osobowa wspólnota boryka się z kryzysem legitymacji związanym z falą zamachów wojskowych w regionie. W latach 2020-2023 w Mali, Burkina Faso oraz Nigerze miały miejsce zamachy, które doprowadziły do obalenia demokratycznie wybranych rządów. Nowe władze, wspierane przez antyzachodnią retorykę, zrywały dotychczasowe sojusze z dawnymi kolonizatorami, takimi jak Francja, USA, Niemcy i UE, na rzecz relacji z Rosją i Chinami.
Powstanie AES
W lipcu 2023 roku, po przejęciu władzy przez juntę wojskową w Nigrze, pojawił się nowy gracz na afrykańskiej scenie – Sojusz Państw Sahelu (AES). Zrzesza on odłączone państwa Mali, Burkina Faso i Niger. AES szybko stał się regionalnym przeciwnikiem z własnym programem integracji monetarnej, ekonomicznej i kulturalnej. 29 stycznia, kraje AES formalnie wystąpiły z ECOWAS, po upływie rocznego okresu wypowiedzenia.
Nowe cła i ich konsekwencje
Dwa tygodnie temu AES wprowadził 0,5-procentowe cło na wszystkie towary z państw członkowskich ECOWAS. Ta decyzja, która weszła w życie natychmiast, dotyczy wszystkich towarów, z wyjątkiem pomocy humanitarnej. Nowa polityka stoi w sprzeczności z intencjami ECOWAS, która dąży do zapewnienia otwartych granic i swobodnego przepływu towarów między swoimi członkami a krajami AES.
Wzrost cen i jego skutki
Wprowadzenie ceł może znacząco podnieść ceny importowanych towarów, w tym żywności, co wpłynie na obywateli krajów AES, które już teraz borykają się z ubóstwem. Niger, będący trzecim co do wielkości partnerem handlowym Nigeru po Francji i Mali, zmaga się z problemami, takimi jak przerwy w dostawach energii i niedobory paliwa.
Wyzwania dla handlu afrykańskiego
Nowe cło przyczynia się do rosnących wyzwań strukturalnych, logistycznych i politycznych, które hamują rozwój handlu wewnątrzafrykańskiego. Mimo że Afrykańska Kontynentalna Strefa Wolnego Handlu (AfCFTA) powstała w 2021 roku, jej realizacja wciąż pozostaje w tyle. Wartość handlu wewnątrzafrykańskiego wyniosła w 2023 roku 192,2 miliarda dolarów, co stanowi jedynie 14,9 procent całkowitego handlu w Afryce.
Przyszłość ECOWAS i AES
Przyszłość współpracy w regionie będzie zależała od możliwości przekonania krajów AES do ponownego przystąpienia do ECOWAS do lipca 2025 roku, kiedy to wygaśnie okres łaski po ich wyjściu. Kraje AES stanowią około 17 procent populacji ECOWAS, co czyni ich odejście poważnym problemem dla wspólnoty.
Potrzeba dyplomacji
Obecny kryzys legitymacji ECOWAS jest wynikiem jej odejścia od pierwotnych idei pan-afrykańskich oraz błędów w zarządzaniu kryzysami, takimi jak zamach w Nigrze. Aby uniknąć pogłębienia kryzysu, ECOWAS musi skupić się na dyplomacji i uniknąć prowokacji ze strony AES. Jak zauważa Zikora Ibeh, badaczka i rzeczniczka sprawiedliwości społecznej, „niezastosowanie drogi dyplomatycznej prowadzi do impasu, z którego ECOWAS musi się wyciągnąć, aby zachować swoją rolę w regionie na następne pięćdziesiąt lat.”