Sezon na kleszcze w Polsce już się rozpoczął – warto działać, zanim będzie za późno. Te groźne pajęczaki mogą przenosić niebezpieczne choroby, dlatego kluczowa jest profilaktyka. W ogrodzie pomogą rośliny odstraszające kleszcze, a na spacer warto zabrać bezpieczny repelent. Po powrocie? Koniecznie dokładnie sprawdź skórę.
Rośnie liczba zachorowań na choroby odkleszczowe
Zgodnie z danymi Narodowego Funduszu Zdrowia, w Polsce w 2023 roku ponad 104 tys. osób zachorowało na choroby odkleszczowe, z czego 99 proc. stanowiła borelioza. To znaczący wzrost w porównaniu do wcześniejszych lat: 95 tys. w 2022 roku, 85 tys. w 2021 oraz 86 tys. w 2020 roku. Widać również wyraźną sezonowość zachorowań – najwięcej pacjentów zgłasza się do lekarza POZ w wakacje, od czerwca do sierpnia, gdy spędzamy więcej czasu na łonie natury.
Niebezpieczne choroby przenoszone przez kleszcze
Jak podaje Fundusz, rzadszą, ale bardziej niebezpieczną chorobą przenoszoną przez kleszcze jest wirusowe odkleszczowe zapalenie mózgu. W 2023 roku zarejestrowano niespełna 700 przypadków, z czego ponad 80 proc. wymagało hospitalizacji. Warto zwrócić uwagę, że w 2025 roku odnotowano już 9134 przypadki boreliozy, co jest znacznie wyższą liczbą niż w analogicznym okresie 2023 roku.
Jak chronić się przed kleszczami?
Sezon na kleszcze w 2025 roku już trwa, co oznacza konieczność zachowania ostrożności podczas przebywania w naturze. Kleszcze przenoszą niebezpieczne choroby, takie jak borelioza i kleszczowe zapalenie mózgu. Wystarczy, że zakażony kleszcz wkręci się w skórę i wypije trochę krwi. Po każdym pobycie na zewnątrz zaleca się dokładne obejrzenie ciała w celu wykrycia kleszczy i ich usunięcia pęsetą, unikając wykręcania lub smarowania tłuszczem.
Naturalne metody odstraszania kleszczy
Kleszcze nie widzą, ale rozpoznają swoje ofiary po zapachu potu i feromonów. Dlatego skuteczne mogą być zarówno repelenty, jak i naturalne metody odstraszania tych pajęczaków. Rośliny, których zapachu nie lubią kleszcze, to:
- tymianek
- cytronella
- czosnek
- rozmaryn – roślina o aromatycznym zapachu, znana ze swoich właściwości bakteriobójczych
- bylica piołun
- ruta – wykazuje właściwości antybakteryjne, przeciwwirusowe i przeciwzapalne
- wrotycz – jego drobne żółte kwiatostany również odstraszają kleszcze
- lawenda – ma właściwości uspokajające
- mięta – łatwa w uprawie i nieprzyjemna dla kleszczy
- pelargonia – piękna, ale toksyczna dla kleszczy
- aksamitki – skutecznie zniechęcają kleszcze
Olejki eteryczne jako skuteczne odstraszacze
Za skuteczne zioło, które może odstraszać kleszcze, uważa się również czystek, najlepiej stosowany w formie olejku eterycznego na skórę. Podobnie można stosować olejek z wrotycza, jednak ta roślina jest trująca, więc nie zaleca się stosowania jej na skórę dziecka. Efektywne mogą być również olejki eteryczne z:
- lawendy
- goździków
- cytryny
- trawy cytrynowej
- szałwii
- rozmarynu
- tymianku
- mięty pieprzowej
- aloesu
- drzewa herbacianego
Bezpieczne stosowanie repelentów
Oprócz naturalnych metod, istnieją także preparaty odstraszające (repelenty), które warto mieć przy sobie podczas spacerów po parkach lub lasach. Ważne jest, aby były one bezpieczne, zwłaszcza dla małych dzieci, i spełniały obowiązujące normy oraz posiadały odpowiednie atesty. Środki te występują w postaci sprayu, płynu lub żelu i często zawierają syntetyczne substancje, takie jak ikarydyna, IR3535 czy DEET, które skutecznie odstraszają kleszcze oraz inne owady.
Ostrożność przy stosowaniu repelentów
Należy pamiętać, że preparaty chemiczne są na ogół bardziej skuteczne, ale nie są obojętne dla zdrowia. Na przykład środki z DEET mogą podrażniać skórę i są zakazane u noworodków do drugiego miesiąca życia oraz u kobiet w ciąży. Nie zaleca się również stosowania DEET u dzieci poniżej 12. roku życia. Preparaty z tą substancją powinny być nakładane na ubranie, a nie bezpośrednio na skórę.
Podczas stosowania repelentów należy unikać ryzyka wdychania aerozolu oraz zabezpieczać się poprzez spryskiwanie odzieży ochronnej. Poza preparatami do stosowania na skórę i odzież, istnieją również preparaty na bazie wody do pryskania przydomowych trawników i ogrodów, które mogą pomóc w pozbyciu się pajęczaków z okolicy domu.
Odstraszanie kleszczy ziołami może być skuteczne, choć nie daje stuprocentowej gwarancji. Dlatego zawsze należy zachować ostrożność i dokładnie oglądać skórę po spacerach na łonie natury. Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Szczecinku ostrzega, że żadna metoda nie daje pełnej ochrony przed kleszczami, dlatego dokładne sprawdzanie ciała po każdym pobycie na zewnątrz jest kluczowe.