Zełenski o utworzeniu instytucji w odpowiedzi na agresję Rosji

W dniu 9 maja 2025 roku, podczas spotkania we Lwowie, prezydent Ukrainy Wołodymyr Zełenski ogłosił utworzenie trybunału ds. agresji Rosji, który ma na celu rozliczenie odpowiedzialnych za inwazję na Ukrainę. Nowa instytucja, wspierana przez blisko 40 państw europejskich, będzie funkcjonować pod auspicjami Rady Europy i ma na celu zbadanie odpowiedzialności kluczowych liderów Rosji, w tym prezydenta Władimira Putina oraz jego najbliższych współpracowników.

Utworzenie trybunału

Spotkanie, w którym uczestniczyli przedstawiciele państw europejskich, miało na celu omówienie kształtu i roli nowego trybunału. Jak zaznaczył minister spraw zagranicznych Ukrainy Andrij Sybiha, „dziś popłynie jeszcze jeden konkretny sygnał z Ukrainy (do Putina): niezależnie od tego, jak bardzo będziesz się uważał za tzw. zwycięzcę, kara będzie nieuchronna”. Trybunał ma być kluczowym elementem w europejskich działaniach na rzecz rozliczeń związanych z agresją Rosji.

Zakres działalności trybunału

Nowa instytucja będzie zajmować się badaniem odpowiedzialności za inwazję, w tym ustaleniem, kto wydał decyzję o wojnie oraz kto podejmował kluczowe decyzje dotyczące ataków na Ukrainę. W pierwszej kolejności trybunał skupi się na osobach takich jak Władimir Putin, Michaił Miszustin oraz Siergiej Ławrow. W dalszej perspektywie planowane są postępowania wobec 20-30 najważniejszych liderów wojskowych i politycznych, odpowiedzialnych za działania agresywne wobec Ukrainy.

Wsparcie dla trybunału

W gromadzeniu i analizowaniu dowodów trybunał będzie wspierany przez Europejskie Międzynarodowe Centrum Ścigania Zbrodni Agresji (ICPA), które składa się z przedstawicieli Ukrainy, Polski, Litwy, Łotwy, Estonii i Rumunii. Jak podkreślił przedstawiciel Komisji Europejskiej, instytucja ta zebrała już znaczną ilość dowodów dotyczących agresji Rosji na Ukrainę.

Procedury sądowe i kary

Trybunał będzie miał możliwość prowadzenia rozpraw bez obecności oskarżonych, co oznacza, że procesy mogą się odbywać nawet w ich nieobecności, przy udziale jedynie prawników. W przypadku, gdy oskarżeni pojawią się na rozprawie, będą mieli prawo do ponownego procesu. Kary przewidziane przez nowy trybunał będą analogiczne do tych, które obowiązują na mocy statutu rzymskiego Międzynarodowego Trybunału Karnego, w tym kara pozbawienia wolności, a także konfiskata majątku.

Finansowanie i przyszłość trybunału

Kraje uczestniczące w inicjatywie wezmą na siebie finansowy ciężar działalności trybunału, co zapewni im wpływ na skład komitetu zarządzającego, odpowiedzialnego za wybór prokuratorów i sędziów. Rozważana lokalizacja siedziby nowego sądu to Holandia. Choć Stany Zjednoczone wycofały się z projektu po zmianie administracji, przedstawiciel Komisji Europejskiej zaznaczył, że „drzwi nie są zamknięte” i USA mogą wrócić do współpracy w przyszłości.